Ուելսը եւ հայերը
Կապն ամրապնդվել է 1895 թվականին, երբ օսմանյան «կարմիր սուլթան» Աբդուլ-Համիդը սկսեց համակարգված սպանել իր հայ հպատակներին։ Նախկին վարչապետ Ուիլյամ Գլադստոնը ելույթ է ունեցել ի պաշտպանություն հայերի երկու հանրային ժողովների՝ նշելով, որ «հայերին ծառայելը նշանակում է ծառայել քաղաքակրթությանը»։ Հայերն իրենց երախտագիտությունն են հայտնել Գլադստոնի միջամտության համար՝ նվիրելով Հավարդենի Սուրբ Դեյնիոլ եկեղեցուց արծաթե բաժակ եւ հուշահամալիրի վիտրաժային պատուհան, ինչպես նաեւ նկարազարդ ավետարան, որն այժմ գտնվում է Գլադստոնի գրադարանում:
1915 թվականին՝ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ամենաթեժ պահին, օսմանյան իշխանությունները փորձ կատարեցին հիմնովին ոչնչացնել հայ բնակչությանը։ Ավելի քան մեկ միլիոն հայ է մահացել ամենասարսափելի հանգամանքներում։ Այս աննախադեպ սարսափն էր, որ դրդեց իրավաբան Ռաֆայել Լեմկինին հորինել «ցեղասպանություն» բառը: Թեեւ բրիտանական կառավարությունը դատապարտել է հանցագործներին «մարդկության դեմ հանցագործությունների համար», նրա հայտարարությանը ոչ մի գործողություն չի հետեւել։
Այդ ժամանակից ի վեր, Մեծ Բրիտանիայի կառավարությունը հետեւողականորեն մերժել է 1915 թվականի իրադարձությունները որպես ցեղասպանություն ճանաչել՝ չնայած միջազգային պատմաբանների մեծամասնության կարծիքին եւ մարդու իրավունքների նշանավոր իրավաբան Ջեֆրի Ռոբերտսոնի արտահայտած կարծիքին։
Միացյալ Թագավորության երկրներից միայն Ուելսն է, որ այլ տեսակետ ունի: 2000 թվականին Ուելսի ասամբլեայի մեծամասնությունը կողմ քվեարկեց 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության ճանաչմանը։
2001 թվականին հայերը ընդգրկվեցին Քարդիֆում Հոլոքոստի հիշատակի օրվա համատեղ միջոցառմանը: Հիշեցում էր, որ Լեհաստան ներխուժման նախօրեին Հիտլերը փորձում էր արդարացնել իր ցեղասպանական մտադրությունները՝ ասելով. «Ի վերջո ո՞վ է հիշում հայերին»։ Գվինեդ շրջանի խորհուրդը 2004 թվականին միաձայն քվեարկեց Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչելու օգտին, իսկ ավելի ուշ Քերնարֆոն շրջանի շենքում տեղադրվեց հուշատախտակ՝ ի հիշատակ այդ իրադարձության:
Քարդիֆի խաղաղության տաճարի այգում Ուելսի ասամբլեայի նախագահ Լորդ Դաֆիդ Ալիս Թոմասի կողմից բացվել է 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը հավերժացնող հուշահամալիր, որի վրա հայերեն, ուելսերեն եւ անգլերեն գրված է «ցեղասպանություն» բառը։ Այն Հայոց ցեղասպանության միակ հուշահամալիրն է Բրիտանական կղզիների հասարակական վայրում:
2013 թվականին Ուելսի եկեղեցին ապրիլի 24-ը ճանաչել է որպես Հայոց ցեղասպանության օր։ Այս առիթով Երկլեզու պատարագ գրեցին Կանոն Պատրիկ Թոմասը եւ Վահան եպիսկոպոս Հովհաննիսյանը։ Երկու տարի անց, ի երախտագիտություն այս ճանաչման, ուելսահայերը Փեմբրոքշիրի Սուրբ Դավիթ տաճարին նվիրեցին Քարդիֆի նկարչուհի Մարիամ Թորոսյանի բրոնզե հուշաքանդակը: Նրանք հետեւեցին իրենց նախնիների ավանդույթին, ովքեր 120 տարի առաջ արվեստ են նվիրաբերել Հավարդենի Գլադստոն եկեղեցուն:
